असफलता नै सफलताको कडि

नेपाली समाजमा विभिन्न खाले उक्ति भनाई र उखान टुक्काहरु प्रचलनमा वोलिदैलेखिदै आएको पाइन्छ । खासमा यसलाई शव्द सेतुको रुपमा प्रयोग गरिएको हो । मानिसहरुलाई कसैलाई सफलता मिलोस् वा काममा दत्तचित्त भएर लागोस् भन्ने हेतुले उदाहरण स्वरुप यस्ता भनाई र उखान टुक्काहरु पेश गरिन्छ । यस्ता नेपाली जन जिब्रोमा झुण्डिएका धेरै छन्, ती मध्ये असफलता नै सफलताको कडी हो भन्ने उक्ति धेरै भन्दा धेरै वोली चालीमा मिसाइन्छ । यसलाई शव्द चट्नी भने पनि त्यति फरक पर्दैन यिनै शव्दका हाउभाउले उच्चारण गरिएका आवाजहरु अरुले सुन्दा मीठास पैदा गरिदिन्छ । अझ वुढापाकाहरुले आफ्ना छोरा छोरी वा आफन्तहरुलाई उपदेशकै रुपमा वोल्ने गरेका छन् । साच्चै भन्ने हो भने भने यी उक्ति, भनाई र उखान टुक्काहरु अर्ति उपदेश नै हुन् । जुन उद्गारले र्स्पर्श गर्दा मानिसहरुलाई सधैं केही काम गर्न हौसला प्रदान गर्छ । त्यति मात्र मात्र होइन वारम्वार घच्घच्याई रहन्छ । लाग्छ यस्ता खाले भनाइहरु पूर्खाहरुले त्यतिकै जोडेका होइनन् । तीतो अनुभवमा चुर्लुम्म डुवेर अनुभूतिले सत्य सावित गरी जन्माईएका सुन्दर शव्द मालाहरु हुन् । जहां हामी सत्यतालाई र्छलङगै घाम झैं देख्न सक्छौं । पूर्खाहरुले पीडासंगै जिन्दगी गालेर कैयौं हण्डर, ठक्करको वावजूद थाहा पाएका कुराहरु सन्ततीहरुले पनि भोग्न नपरोस् भन्ने अभिप्रायले वोली चाली र व्यवहारमा प्रत्यक्ष प्रस्तुत गर्दै आएका हुन् । यसरी वोल्दा वा लेख्दा व्यवहारमा तुरुन्तै लागु नभए पनि भोगाइको भर्याङहरुमा आफै ज्यामितीय रुपले प्रमाणित हुदै जान्छन् । वोल्दा ठट्टै जस्तो लाग्न गए पनि त्यसको महत्वले हामीमाथि एउटा शक्तिशाली प्रभाव जमाउछ । जसको प्रभावले मस्तिष्कलाई छामेर विवेक भइदिन्छ प्रतिफल स्वरुप चेतनाको प्रकाश फैलाई दिन्छ । कुनै काम वा योजनाको गोरेटोमा उत्साह र उमंग हलक्कै वर्ढाई दिन्छ । जहासम्म लाग्छ पूर्खाहरुले दिएका यी जीवन मार्गहरु समयमा नै अंगाल्न सके त्यो भन्दा सजिलो उपाय अरु केही हुन्न । अन्जानमा भोग्नु भन्दा सुनेर भोग्दै जादा कठिनाई पन्छाउन त्यति मेहेनत गरी रहनु पर्दैन । अनुभवले नै परिपक्व वनाउछ मानिसलाई । यस्ता उद्गारहरुलाई हामीले नै चरितार्थ गर्न नसके पनि विश्वमा आफ्नो कर्ीर्तिमानलाई उभ्याएर सत्य सावित गरिदिएका छन् । तर्सथ इतिहासका पानाहरु पल्टाएर हेरे पक्कै पनि त्यो हाम्रो प्रेरणाको श्रोत वन्न सक्छ । प्रेरणा प्रकाश हो जसले मनभित्र रहेको अ ध्यारोलाई कुल्चिदिन्छ । यही उज्यालो नपाएर हामी कति आफ्नै कर्तव्य विर्सिरहेका हुन्छौ । यो एउटा पाठ हो जो कसैले पनि सुन्न सिक्न जान्न आवश्यक छ । केही कथम् असफलको भड्खालोमा चिप्लेर पसियो भने पनि मानसिक रुपले तन्दरुस्त हुन सक्यौ भने त्यसले भौतिक रुपले पनि सफलतामा उक्लन सक्छ । यो कमजोरी सफलतामा देखा पर्यो भने त्यसले सफलताकै माझवाट असफलता व्यहोर्न सक्छ । प्रँय समाजमा सफताकै कथा वढी तुन्ने गरिएको छ । त्यसो त असफतलाको कथा पनि नलेखिने त होइन । कोही मान्छे आफ्नो सपनावाट विमुख हुन नपरोस् भन्नकै खातिर पनि सफलताको कथालाई समाजमा स्थापित गरिदै आएको हो । यो संसारमा एक दुइ कुरा र व्यक्ति अपवादमा वाहेक प्राय सवैले जीवनमा सफलताको मीठो स्वाद चाख्नु अगावै केही न केही कुरामा असफलताले लोप्पा ख्वाई सकेको हुन्छ । त्यही लोप्पाले गर्दा कतिको मन माथिको हुन्छ भने कतिको दिलै सीसा झै टुक्रिएको हुन्छ । तर सानो तिनो असफलताले छोप्यो भन्दैमा जीवनलाई वर्वादी तिर धकेल्नु ठूलो भूल हुन्छ । यो त एउटा व्यक्तिसंग सम्वन्धित कुरा हो । त्यसलाई अलि पर राखेर सफल मानव इतिहासतिर प्रवेश गरौं । वैज्ञानिकहरुको अनेकौं खोज र अनुसन्धानले मानव जातिको पूर्खा वादरलाई नै मानेका छन् । वादरवाट विस्तारै विस्तारै विकसित हुदै मान्छे हुदासम्मका अनेकौं चरणहरु मान्छेले विभिन्न खाले असफलताहरु टेक्दै आएका हुन । युग परिस्थितिको र समयसंग पैठेजोरी खेल्न नसकेको भए मानवको सभ्यता यहांसम्म टागिएर अवश्य आई पुग्ने थिएन । मानिस अरु प्राणी भन्दा वुद्धिमान भएकै कारणले असहज र खतरा मोल्न सिपालु भयो । अथवा समयको परिवर्तनसंगै आफूलाई परिवर्तन गर्न सक्षम भयो । यही कारणले मानव वंशज नासिएर गएन, लोप भएर गएन । सफलतामा आज हामी मान्छे भएर वाचेका छौ । मानव इतिहासलाई विस्तृत रुपले हेर्न चाहेमा ती अनुसन्धान र खोजको ठेलीलाई पल्टाउनै पर्छ । यो भयो सफलताको इतिहास भएको अध्यारो पाटोलाई पनि केलाएर हेरौं । पृथ्वीमा झण्डै ६ करोड वर्षपहिले अस्तित्वमा आएका भीमकाय प्राणी डाइनोसौर हाल लोप भै सकेको छ । पाए कतै कतै डाइनोसारहरुका अस्थिपञ्जरहरु मात्र पाइन्छन् । आज ती भीमकाय प्राणीहरु किन छैनन् । यसको उत्तर सहजै पाउन सकिन्छ त्यो के हो भने समय सापेक्ष हुन नसक्नु, समय एउटा यस्तो चक्र हो जसले पृथ्वीको परिस्थितिलाई विभिन्न रुपमा वाडफाड गर्छ । यिनै परिस्थितिलाई ती प्राणीहरुले कसरी आफू सुहाउ“दो वनाउने भन्ने कुरा जानेनन् । तव उनीहरु एकाएक लोप हुन पुगे । यहा एउटा कुरा के प्रत्यक्ष रुपमा देखिन्छ भने समय सापेक्ष हुनु नै सफलताको चिन्ह हो भन्ने वुझिन्छ । वसौं शताव्दीका महान वैज्ञानिक आइन्साटाइनले पनि सापेक्षवादको व्याख्या गरेका थिए भने त्यस्तै अर्का वैज्ञानिक चार्स डार्विनले पनि समय र युग सुहाउदो प्राणीहरुले आफ्नो अस्तित्व कायम गर्न स्वरुप परिवर्तन गर्न आवश्यक हुन्छ भन्ने कुरा नै प्रमाणित गरिदिएका छन् । हाम्रो जीवन पनि सृष्टि, समय र परिस्थितिसंग सदैव घनिष्ठ सम्वन्ध राख्दछ । तर्सथ हामीले यो कुरो जान्नु पर्दछ कि कुनै काममा सफलताको पाइला टेक्नकोलागि थुप्रै असफलताका पाइलाहरु कुल्चि सक्नु पर्दछ । नौलो कुराको माग हुनु नै समय कै गति हो । समयलाई चिन्न र सदुपयोग गर्न सके त्यो भन्दा ठूलो सफलता अरु केही हुन्न । हरेक कुरा समयले निम्त्याउने हो । त्यसलाई सही ढंगले उपयोग र उपभोग गरे असफलतामा सफलताको घाम नझुल्कने कुरै भएन ।